Czy drobny przedsiębiorca może skorzystać z ochrony przewidzianej dla konsumentów?

W ramach tzw. Pakietu Przyjazne Prawo uchwalona została Ustawa z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych.
Ustawa zawiera nowelizację wielu aktów ustawodawczych, a jej głównym założeniem jest ułatwienie prowadzenia działalności zwłaszcza mikro- i miniprzedsiębiorcom. Jednym z istotnych zmian, które wprowadza uchwalona ustawa, będzie rozciągnięcie ochrony konsumenckiej na przedsiębiorców zarejestrowanych w CEIDG.
Na podstawie w/w Ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych, w kodeksie cywilnym dodane zostaną, bowiem dwa istotne artykuły:
1. art. 385(5) k.c. w następującym brzmieniu:
„Przepisy dotyczące konsumenta, zawarte w art. 385(1) –385(3) stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.”
Oraz
2. art. 556(4) k.c. w następującym brzmieniu:
„Zawarte w niniejszym dziale przepisy dotyczące konsumenta, z wyjątkiem art. 558 § 1 zdanie drugie, stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej”.

Ponadto, nowelizacja wprowadza także zmianę w ustawie z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta (Dz. U. z 2019 r. poz. 134 i 730), do której dodaje art. 38a. o następującym brzmieniu:
„Przepisy dotyczące konsumenta zawarte w niniejszym rozdziale stosuje się do osoby fizycznej zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla tej osoby charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej przez nią działalności gospodarczej, udostępnionego na podstawie przepisów o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej”.
W konsekwencji wejścia w życie zacytowanych powyżej przepisów, ochrona konsumentów będzie przysługiwać również przedsiębiorcom wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w zakresie umów zawieranych z innymi przedsiębiorcami.

Przy czym tego rodzaju umowy, nie mogą mieć dla przedsiębiorcy „charakteru zawodowego”. Wprawdzie brak jest jednoznacznej defi nicji oraz informacji o tym, co decyduje o „zawodowym charakterze” zawieranej umowy, to tutaj należy mieć w szczególności na uwadze przedmiot wykonywanej działalności. a wpisanej do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w formie kodów PKD.
Posiłkowo, wspomnieć można, iż Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii na swojej stronie internetowej podaje przykład mechanika samochodowego, prowadzącego warsztat samochodowy, który po zakupie drukarki komputerowej chciałby dokonać jej reklamacji z powodu ujawnionych wad towaru. Wówczas na podstawie znowelizowanych przepisów, mechanikowi przysługiwać będzie takie samo prawo do reklamacji jak konsumentowi, pomimo, iż wykorzystuje on tę drukarkę w warsztacie, a wystawioną fakturę VAT rozliczył, jako koszt prowadzonej działalności.

Wobec powyższego, jeżeli zakupiony towar bądź zamówiona usługa nie będzie związana z PKD zarejestrowanym przez przedsiębiorcę w CEIDG, przedsiębiorca będzie mógł być traktowany przez kontrahenta jak konsument.
Nie ma tutaj jakiegokolwiek znaczenia, czy rozliczenie z tytułu tak zawartej umowy sprzedaży zostało rozliczone w oparciu o fakturę VAT czy w oparciu o wystawiony paragon fiskalny.

Obecnie przepisy o ochronie praw konsumentów, chronią jedynie osoby fizyczne, które dokonują transakcji w żaden sposób niezwiązany z prowadzoną działalnością. Innymi słowy, jeżeli nasz mechanik samochodowy kupuje drukarkę na fakturę VAT podając dane firmowe, nie może w żaden sposób liczyć obecnie na objęcie go ochroną przewidzianą dla konsumentów. Ochroną konsumencką może być on objęty aktualnie tylko i wyłącznie, jeżeli kupuje drukarkę do celów prywatnych w oparciu o paragon fi skalny bądź fakturę VAT wystawioną na osobę fizyczną.
Tymczasem, jak pokazuje praktyka, przedsiębiorcy robiąc zakupy bez względu czy do celów prywatnych czy w związku z prowadzoną działalnością, proszą w sklepach o wystawienie faktury VAT na dane firmowe, licząc że zakup określonego towaru rozliczą, jako koszt. Abstrahując już od tego, iż działanie takie jest niezgodne z prawem, ponieważ faktura VAT na dane firmowe, powinna dokumentować jedynie sprzedaż związaną z działalnością gospodarczą, to równocześnie trzeba mieć świadomość, iż osoba prowadząca działalność gospodarczą i prosząca o wystawienie jej faktury VAT na dane firmowe (pomimo braku związku zakupu z prowadzoną działalnością), pozbawia się w ten sposób statusu konsumenta.

Tymczasem do istotnych przywilejów konsumentów zaliczamy w szczególności: uprawnienie do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny w czasie dwóch tygodni, dłuższy okres gwarancji niż ten przewidziany dla przedsiębiorców czy też inny czas na uzyskanie rozstrzygnięcia złożonej reklamacji.
Ponadto, konsumenci korzystają z dobrodziejstwa, art. 385 ust. 1 k.c., zgodnie, z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne).

Podsumowując, samo założenie wprowadzonego nowelizacją rozwiązania przewidującego zrównanie w niektórych przypadkach sytuacji jednoosobowego przedsiębiorcy z konsumentem należy ocenić pozytywnie. Niewątpliwie prowadzi ono do zlikwidowania dysproporcji w zakresie praw stron w przypadku, gdy drobny przedsiębiorca dokonujący czynności z innym przedsiębiorcą nie dysponuje odpowiednią wiedzą i doświadczeniem koniecznym do oceny przedmiotu tej czynności, jak duży wyspecjalizowany przedsiębiorca.
Nie mniej jednak, niestety ustawa w takim kształcie pozostawia jeszcze wiele znaków zapytania i budzić może sporo wątpliwości. Dotyczy to chociażby odpowiednich przepisów przejściowych oraz konieczności zmiany zawartych umów z jednoosobowymi przedsiębiorcami.