Jeden temat – wiele pytań – spore problemy

W przeciągu ostatniego czasu, tematem, który nie schodzi z pierwszych stron gazet i głównych wydań serwisów informacyjnych, a jednocześnie spędza sen z powiek niejednemu przedsiębiorcy jest koronawirus (!).
W dzisiejszym newsletterze również zajmiemy się tym tematem biorąc pod uwagę planowane zmiany mające na celu zminimalizowanie negatywnych konsekwencji epidemii, z jakim muszą się zmierzyć przedsiębiorcy.

PAKIET OSŁONOWY DLA PRZEDSIĘBIORCÓW
Ministerstwo Rozwoju w celu zmniejszenia negatywnych skutków związanych z rozprzestrzenieniem się koronawirusa, już w dniu 10 marca 2020 roku przedstawiło tzw. pakiet osłonowy dla przedsiębiorców, czyli pakiet pewnych zmian w prawie, które mają pomóc przedsiębiorcom odczuwającym negatywne skutki związane z aktualną kryzysową sytuacją.
I.
Jednym z zasadniczych celów, jaki przyświecał autorom pakietu osłonowego to odroczenia w dokonywaniu niektórych płatności. W tym zakresie Ministerstwa Rozwoju zaproponowało:
• zmiany w zakresie rozliczenia VAT tj. przedłużenie terminu wejścia w życie nowego Jednolitego Pliku Kontrolnego z dnia 01 kwietnia 2020 roku na dzień 01 lipca 2020 roku;
• ułatwienia w dokonywaniu płatności za pomocą mechanizmu split payment;
• zmianę terminu wejścia w życie z dnia 01 kwietnia 2020 roku na dzień 01 lipca 2020 roku przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy w zakresie obowiązku wpisywania się firm do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych;
• skrócenie terminu w zakresie zwrotów podatku VAT;
• zmiany dotyczące uproszczenia procedury zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej;
• wprowadzenie możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków związanych z anulowaniem wycieczek w stosunku do firm działających w branżach dotkniętych skutkami kryzysu;
• zniesienia obowiązku ponoszenia opłaty prolongacyjnej przez podatników tj. opłaty wnoszonej przez podatników, którym na mocy decyzji organu podatkowego odroczono termin płatności podatku lub rozłożono na raty zapłatę podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę;
• modyfikacje w zakresie schematu udzielania pomocy publicznej w tym pomocy de minimis.

II.
Kolejnym celem, stworzenia pakietu osłonowego dla przedsiębiorców jest poprawa płynności finansowej firm. W szczególności, cel ten ma zostać zrealizowany poprzez wprowadzenie następujących możliwości:
• odliczenia „wstecz” straty od dochodu (tj. straty z roku 2020 od roku 2019) – strata poniesiona z prowadzenia działalności gospodarczej w danym roku może zostać odjęta od dochodu osiągniętego w ciągu następnych pięciu lat;
• zwiększenie wsparcia Banku Gospodarstwa Krajowego np. poprzez dopłaty do kredytów;
• dopłaty do oprocentowania kredytów poprzez poszerzenie zakresu funduszu klęskowego o epidemię.

III.
W zakresie ochrony i wsparcie rynku pracy propozycje Ministerstwa Rozwoju dotyczyły:
• skrócenia okresu kryzysu (kryzys w znaczeniu spadek obrotów gospodarczych, sprzedaży towarów lub usług
o 15%) z sześciu do trzech miesięcy, który to okres uprawnia do objęcia przedsiębiorców wsparciem;
• wprowadzenia świadczenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych do wysokości 100% zasiłku dla bezrobotnych (kwota – 823,60 zł) zwiększone o kwotę składek na ubezpieczenia społeczne oraz wynagrodzenie finansowane ze środków przedsiębiorcy w łącznej wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę.

IV.
Niezwykle ważnymi planami Ministerstwa są zmiany w przyznawaniu zasiłków chorobowych i opiekuńczych.
Przede wszystkim, przedsiębiorca ma otrzymać zasiłek opiekuńczy, jeśli sprawuje osobistą opiekę nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny (na podstawie zwolnienia lekarskiego), dzieckiem objętym izolacją
lub kwarantanną (na podstawie decyzji sanepidu) bądź dzieckiem do lat ośmiu w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły (na podstawie oświadczenia ubezpieczonego).
Co więcej, przedsiębiorcy z ubezpieczeniem chorobowym, który w związku z koronawirusem nie może wykonywać działalności gospodarczej, ZUS może przyznać zasiłek chorobowy na ogólnych zasadach, pod warunkiem przedstawienia zwolnienia lekarskiego albo decyzji państwowego inspektora sanitarnego o kwarantannie lub izolacji.

TARCZA ANTYKRYZYSOWA
Kontynuując wdrażanie i realizację pakietu osłonowego, kilka dni później w dniu 18 marca 2020 roku, rząd przedstawił program zawierający szereg rozwiązań odrębnie dla mikro, małych, średnich i dużych firm, uwzględniając ich specyfikę i potrzeby.
Jeżeli chodzi o mikro i małych przedsiębiorców, rząd obiecuje w szczególności dokonać zmian w ustawach, w konsekwencji których przedsiębiorca będzie miał realną możliwość:
• odroczenia lub rozłożenie na raty składek na ubezpieczenia społeczne ZUS;
• odroczenia płatności podatków PIT, CIT, VAT bez konieczności dodatkowych opłat;
• przedłużenia aktualnych umów z bankami, których przedmiotem jest kredyt obrotowy;
•  przy spadku obrotów – uzyskania wsparcia w wypłacie wynagrodzeń pracowników (państwo pokryje połowę wynagrodzenia pracownika. Limit dopłaty wyniesie 40 proc. przeciętnego wynagrodzenia w 2019 roku);
• skorzystania z pożyczek do kwoty w wysokości 5 000 zł z możliwością ich umorzenia;
• przedłużenia ważności udzielonych pozwoleń na pracę dla obcokrajowców zatrudnionych w firmie.

Dla średnich przedsiębiorców rząd przewiduje następujące możliwości:
• współfinansowania przez państwo wynagrodzenia postojowego (wynagrodzenia należnego pracownikowi w sytuacji, gdy przeszkoda w wykonywaniu pracy nastąpiła z przyczyn leżących po stronie pracodawcy);
• uzyskania z funduszu PFR Inwestycje podwyższenia kapitału lub finansowania w postaci obligacji – łącznie o wartości 6 mld zł;
• ubezpieczenia obrotu handlowego u KUKE (ubezpieczyciel gdzie akcjonariuszami są Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Rady Ministrów i Bank Gospodarstwa Krajowego);
• przy spadku obrotów – uzyskania wsparcia w wypłacie wynagrodzeń pracowników (państwo pokryje połowę wynagrodzenia pracownika. Limit dopłaty wyniesie 40 proc. przeciętnego wynagrodzenia w 2019 roku);
• prolongatę ważności udzielonych pozwoleń na pracę dla obcokrajowców;
• prolongatę terminu przekazania zaliczek na PIT od przychodów z szeroko rozumianej pracy pobranych w marcu i kwietniu do końca maja.

ZAMKNIĘCIE ZAKŁADU PRACY – PRACY ZDALNA
Dla niektórych branż i firm w związku z obecną sytuacją ratunkiem okazuje się możliwość tymczasowego powierzenia wszystkim bądź części pracownikom pracy zdalnej. Jeżeli chodzi o branżę handlową jest to głównie kadra administracyjna.
Umożliwia to ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej jako: specustawa). Zgodnie z art. 3 specustawy, w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę, poza miejscem jej stałego wykonywania (praca zdalna).

Sam pomysł i fakt uchwalenia przez parlament specustawy należy ocenić pozytywnie. Przy czym ze względu, iż ustawa jest skonstruowana bardzo ogólnie, nowe przepisy wymagają jeszcze szeregu dodatkowych interpretacji.
Państwowa Inspekcja Prawy przygotowała wytyczne oraz materiał, który pozwala na uzyskanie odpowiedzi na najczęściej pojawiające się wątpliwości.
Po lekturze specustawy, zauważamy bowiem, iż nie sprecyzowano w jakiej formie pracodawca ma powierzyć pracownikowi pracę zdalną – ustnie czy pisemnie. Państwowa Inspekcja Pracy jest zdania, iż w interesie zarówno pracowników jak i pracodawcy jest potwierdzenie faktu polecenia pracy zdalnej np. pismem skierowanym do pracownika bądź chociażby wysłanie służbowego e-maila.
Żaden z przepisów specustawy nie podaje również, na jak długi okres pracodawca może skierować pracownika do wykonywania pracy zdalnej oraz czy ustalony pierwotnie czas może ulec skróceniu bądź wydłużeniu. PIP w swoich materiałach wskazuje, iż może to być czas oznaczony, jednakże zawsze uzasadniony przeciwdziałaniem Covid-19. To samo dotyczy ewentualnego przedłużania pierwotnie ustalonego czasu. Wydłużenie na czas określony musi być zawsze uzasadnione przeciwdziałaniem Covid-19. W rozumieniu art. 2 ust. 2 specustawy za „przeciwdziałanie Covid-19” uważa się wszelkie czynności związane ze zwalczaniem zakażenia, zapobieganiem jej rozprzestrzenianiu się, profilaktyką oraz zwalczaniem skutków choroby. Zatem przesłanki polecenia pracownikowi pracy zdalnej są szerokie i w praktyce każdy pracodawca, choćby ze względu na profilaktykę, może polecić pracownikom pracę zdalną.
Co więcej, warto zauważyć, iż specustawa utraci moc po upływie 180 dni od dnia jej wejścia w życie. Wobec tego, zadaniem PIP maksymalny czas, na jaki pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie pracy zdalnej, nie powinien wykraczać poza ten okres obowiązywania specustawy.
Jak wynika z wytycznych PIP, pracownik nie może odmówić polecenie dotyczące pracy zdalnej. Obowiązkiem pracownika zgodnie z art. 100 § 1 kodeksu pracy jest bowiem stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Za odmowę wykonania polecenia pracodawcy w zakresie wykonywania pracy zdalnej, pracownik może ponieść sankcje w postaci nałożenia kary porządkowej. Zgodnie z art. 108 § 1 k.p. pracodawca może stosować karę upomnienia lub nagany za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, jak również przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
Przy czym, w przypadku, gdy pracownik zgłasza problem polegający na braku możliwości świadczenia pracy we własnym domu, pracodawca powinien zapewnić pracownikowi inne miejsce wykonywania pracy zdalnej.
Zgodnie z art. 3 ustawy w celu przeciwdziałania Covid-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę poza miejscem jej stałego wykonywania. Takie brzmienie przepisu wskazuje, że pracodawca może powierzyć wykonywanie pracy zdalnej także w innym miejscu niż dom
pracownika.
Powyższe wskazuje, iż rząd faktycznie poszukuje dobrych rozwiązań dla przedsiębiorców. Jednak zgodzić się należy, iż są one w dalszym ciągu niewystarczające. Zauważyć należy, iż cześć rozwiązań już przewiduje prawo polskie np. ochrona miejsc pracy zaproponowana w pakiecie de facto wykorzystuje istniejące już ustawy. Jeżeli tak, jest pakiet powinien gwarantować możliwość ich natychmiastowego uruchomienia oraz dostatecznego uproszczenia skomplikowanych procedur. Obyśmy na dalsze konkretne i zdecydowane kroki rządu nie musieli czekać zbyt długo.